Quân đội Liên Xô tấn công

Tối 12 tháng 8, trinh sát của các tập đoàn quân 39 và 43 báo cáo về các hiện tượng di chuyển của quân Đức. Tư lệnh các tập đoàn quân này cho rằng quân Đức đang thay quân. Trinh sát Liên Xô cũng báo cáo rằng họ phát hiện mấy chục hỏa điểm trên tiền duyên, mỗi hỏa điểm do một hoặc hai trung đội đóng giữ với 2 đến 3 khẩu pháo và một số súng máy. Tuy nhiên, trinh sát Liên Xô không biết rằng ở phía sau các tiền đồn này là một dãy dài xe tăng được chôn âm dưới đất và các trận địa pháo chủ lực.[5]

7 giờ 00 ngày 13 tháng 8, pháo binh của Phương diện quân Kalinin khai hỏa. Tuy nhiên, cuộc pháo kích chỉ kéo dài được 35 phút do đạn được không đủ. Lúc 7 giờ 35 phút, Tập đoàn quân 39 chia làm hai cánh bắt đầu tấn công. Cánh trái là mũi chủ công gồm Quân đoàn bộ binh 83 và Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 tấn công trên dải Kapeshnya (???) - Velenye (???) - Sharevich (???) - Volnyi (???) - Myshkovo (???) - Utkino (???) - Labrevo (???) - Uzvalye (???) có chính diện dài 22 km. Cánh phải là mũi phụ công gồm Quân đoàn bộ binh 84 tấn công trên dải Yefremovo (???) - Lomonosovo - Akulino (???) trên chính diện 7 km. Tập đoàn quân 43 sử dụng cụm xung kích có Trung đoàn xe tăng 105 mở đường tấn công qua Mokhan về hướng Ribshevo. Đến giữa trưa, cánh chủ công của Tập đoàn quân 39 đã chiếm được lớp phòng ngự đầu tiên của quân Đức tại Kapeshnya - Pankratovo (???). Cụm xung kích của Tập đoàn quân 43 đã đánh chiếm làng Gorokhovo (???) và điểm cao 202,5.[2]

Không quân Đức bắt đầu phản kích, từ 13 giờ đến 15 giờ chiều, 124 phi vụ máy bay ném bom Đức liên tục trút xuống khu vực tấn công của các sư đoàn bộ binh 134 và 234 hơn 400 quả bom các cỡ. Pháo phòng không Liên Xô với mật độ thưa thớt (chỉ có 12 khẩu/km chính diện) đã không thể ngăn chặn cuộc tấn công này. Các máy bay tiêm kích Liên Xô đã xuất kích hơn 40 phi vụ, bắn rơi 13 máy bay ném bom Đức và chịu mất 7 chiếc.[8] 16 giờ chiều, 2 sư đoàn Đức được pháo binh và 13 xe tăng yểm hộ tiến hành phản kích vào Sersky (???), Shaburi (???), Ribshevo và Gorokhovo. Các sư đoàn bộ binh 306, 935 và 938 đã đẩy lùi ba đợt phản kích của bộ binh và xe tăng Đức nhưng không thể tiến lên được.[9]

Ngày 14 tháng 8, Sư đoàn bộ binh 179 chiếm được điểm cao 264,3 và một điểm cao không tên cách thị trấn Ivashino 700 m về phía Bắc và bắt đầu công kích Sư đoàn bộ binh 197 (Đức) đóng trong thị trấn và các khu vực lân cận. 13 giờ chiều 14 tháng 8, Sư đoàn bộ binh cận vệ 19 (Liên Xô) kéo đến tiếp sức đã cùng Sư đoàn bộ binh 179 đánh chiếm thị trấn Ivashino (???), tiêu diệt gần 4.000 sĩ quan và binh lính Đức, bắt 146 tù binh, thu giữ 1 xe tăng, 24 pháo, 7 dàn hỏa tiễn M-40, 16 súng cối, 44 súng máy 6 kho đạn và quân dụng. Tàn quân của Sư đoàn 197 (Đức) bỏ chạy về Demidov. Theo lời khai của một tù binh Sư đoàn 197, Tập đoàn quân xe tăng 3 (Đức) được báo động trước đó ba ngày và từ 4 giờ sáng ngày 12 tháng 8 đã đón đợi cuộc tấn công. Tướng A. I. Yeryomenko nhận định: Quân Đức đã biết về cuộc tấn công trước khi nó diễn ra.[9] Trong khi cánh phải của Tập đoàn quân 39 thu được một số kết quả hạn chế, đã lấn sâu vào tuyến phòng thủ của quân Đức từ 4 đến 5 km thì cánh trái của tập đoàn quân này (cánh chủ công) vẫn không thể đột phá qua lớp phòng ngự thứ hai của quân Đức phía trước Dukhovshina. Tập đoàn quân 31 có nhiệm vụ phối hợp chiến dịch với Tập đoàn quân 39 sau khi đánh chiếm Safonovo cũng phải dừng lại trước tuyến phòng ngự của Quân đoàn xe tăng 39 (Đức) ở ngoại vi Yartsevo. Trên hướng tấn công của Tập đoàn quân 43, các sư đoàn bộ binh Liên Xô cũng chỉ tiến lên được không quá 3 km trong ngày.[3]

Ngày 16 tháng 8, Các tập đoàn quân 39 và 43 (Liên Xô) tiếp tục tấn công. Tập đoàn quân 39 phải giành giật từng ngọn đồi với Quân đoàn bộ binh 27 (Đức) mới tiến được đến bờ Bắc sông Tsarevich và đánh chiếm thị trấn Pavlovo (???). Trong suốt ngày 16 tháng 8, các sư đoàn của Tập đoàn quân 39 vẫn mắc kẹt tại bờ sông Tsarevich, binh lực hao hụt dần. Tập đoàn quân 43 cũng thất bại trong những cố gắng vượt sông Kasplya.[2]

Quân đội Đức Quốc xã phản công

Ngày 17 tháng 8, cánh trái của Tập đoàn quân 39 đang cố gắng đột phá về hướng Dukhovshchina bỗng vấp phải đòn phản kích của 2 sư đoàn bộ binh Đức có 60 xe tăng yểm hộ. Đến cuối ngày, Quân đoàn bộ binh 83 bị đánh bật khỏi thị trấn Pavlovo vừa mới chiếm được ngày hôm trước. Trong ngày hôm đó, 8 sư đoàn Đức thuộc Tập đoàn quân 9 đã được điều động từ hướng Oryol lên tăng viện cho hướng Dukhovshina - Demidov. Ngày 18 tháng 8, quân Đức tổ chức phản công trên toàn tuyến mặt trận. Mỗi sư đoàn bộ binh Đức phản công đều có xe tăng và pháo tự hành yểm hộ. Trời nhiều mây và đổ mưa đã làm cho không quân của cả hai bên không hoạt động được. Quân đoàn bộ binh cận vệ 2 bị đẩy lùi khỏi tuyến Kapeshnya - Velenye - Sharevich - Volnyi. Quân đoàn bộ binh 83 đã để mất các bến vượt qua sông Tsarevich.[5]

Cuộc chiến diễn ra ác liệt quanh các đầu cầu qua sông Tsarevich. Lữ đoàn pháo chống tăng 17 (Liên Xô) đã đối đầu với Sư đoàn xe tăng 25 (Đức) tại các làng Borka (???), Zhukovka (???) và điểm cao 229,6. Sau khi tiêu diệt 11 xe tăng Đức, Lữ đoàn này cũng bị mất 20 khẩu pháo. 14 khẩu còn lại vẫn tiếp tục chống cự. Điểm cao 229,6 đã bốn lần bị đánh đi chiếm lại. Ở phía Tây, Tập đoàn quân xe tăng 3 (Đức) huy động Sư đoàn xe tăng 18, Sư đoàn cơ giới 1, Sư đoàn bộ binh 29 và Lữ đoàn dù SS đánh bật Tập đoàn quân 43 (Liên Xô) khỏi bờ Bắc sông Kasplya. Giao tranh dữ dội đã diễn ra quanh làng Maleevka (???) giữa các sư đoàn bộ binh cận vệ 9, 22 (Liên Xô) với Sư đoàn bộ binh 29 và Sư đoàn cơ giới 1 (Đức). Phát hiện sự có mặt của các lực lượng dự bị mạnh được quân Đức đưa đến mặt trận, chiều 18 tháng 8, tướng A. I. Yeryomenko báo cáo tình huống lên Đại bản doanh Bộ Tổng tư lệnh Liên Xô và đề nghị dừng chiến dịch để củng cố, bố trí lại binh lực chờ thời cơ thuận lợi hơn. Tối 18 tháng 8, Đại bản doanh Liên Xô chuẩn y đề nghị này. Chiến dịch tấn công Dukhovshchina-Demidov lần thứ nhất của quân đội Liên Xô kết thúc chóng vánh sau 5 ngày giao chiến ác liệt.[9]